Hướng đi nào cho ngành mía đường ?

Những năm gần đây, giá mía có xu hướng giảm, cộng với biến đổi khí hậu, kỹ thuật canh tác còn kém, giá thành sản xuất cao nên rất khó cạnh tranh làm cho người trồng mía của tỉnh gặp khó khăn. Do đó, để canh tác mía đạt hiệu quả thì cần có sự liên kết.

Vụ mía này, nông dân trồng mía gặp khó khăn do giá mía và giá đường xuống thấp.

Tại Hậu Giang, mía được trồng lâu đời với diện tích hàng năm từ 10.000-14.000ha, sản lượng đạt trên 1 triệu tấn/năm và là một trong những tỉnh có diện tích trồng mía lớn nhất ĐBSCL. Trong những năm qua, Hậu Giang đã thực hiện công tác đầu tư cơ sở hạ tầng về thủy lợi nhằm phục vụ tốt cho vùng mía nguyên liệu của tỉnh. Song song với đó, ngành nông nghiệp của tỉnh cũng quan tâm chuyển giao khoa học kỹ thuật, tuyển chọn, chuyển đổi giống mới có năng suất và chữ đường cao cho người trồng mía. Ngoài ra, còn hỗ trợ liên kết các doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm của nông dân nhằm hướng đến việc sản xuất theo hướng bền vững.

Còn nhiều khó khăn

Một điều dễ nhận thấy rằng là nông dân trồng mía ở Hậu Giang khá năng động, tích cực học hỏi kỹ thuật canh tác. Các cơ quan chuyên môn, ngành nông nghiệp, Công ty Cổ phần Mía đường Cần Thơ (Casuco) cũng thường xuyên mở nhiều lớp tập huấn kỹ thuật sản xuất cho nông hộ. Bên cạnh đó, nông dân còn học hỏi, trao đổi kinh nghiệm với nhau thông qua câu lạc bộ trồng mía. Giữa các câu lạc bộ có mối liên kết khá chặt chẽ, thường xuyên phổ biến thông tin cho nhau về kỹ thuật, giống mới cho năng suất cao. Bên cạnh đó, còn giúp nông dân liên kết với các công ty, xí nghiệp để được ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm nhằm hạn chế rủi ro khi giá mía xuống thấp.

Dù vậy, việc trồng mía của nông dân cũng còn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc. Nhất là việc sản xuất mía của nông hộ còn phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện tự nhiên nhất là diễn biến của thời tiết, sâu hại, dịch bệnh. Do đặc thù của vùng trồng mía tại Hậu Giang là đất thấp, nền đất yếu nên vấn đề cơ giới hóa vào sản xuất chưa được áp dụng rộng rãi và chỉ dừng lại ở mức thử nghiệm. Vào tháng 9, tháng 10 hàng năm ở một số địa phương trong tỉnh thường bị ngập lũ, vì vậy thời vụ trồng mía ở đây cũng chịu sự chi phối, phải lên liếp, phải có đê bao và nơi nào đê bao không tốt hoặc thiếu sẽ bị ngập úng phải thu hoạch sớm. Khi thu hoạch rộ sẽ gây ùn tắc tại các nhà máy đường do không tiêu thụ kịp. Đa số nông dân còn canh tác theo tập quán có giống gì thì trồng giống đó, mua giống trôi nổi từ các ghe nơi khác đến không cần chọn lựa giống tốt hay xấu mà chỉ cần rẻ tiền là được. Một số nơi giao thông, thủy lợi còn chưa tốt làm ảnh hưởng đến thu hoạch, vận chuyển mía và tốn nhiều chi phí để thuê mướn. Hiện nay, tình hình về giá cả các yếu tố đầu vào và đầu ra cho nông hộ sản xuất mía còn nhiều biến động, trong khi đó các chi phí đầu tư cho cây mía lại tăng cao, điều này làm cho thu nhập của người trồng mía rất bấp bênh.

Ông Nguyễn Anh Cường, Phó Giám đốc khuyến nông Casuco, cho hay:  Giống mía có nguồn gốc tại Việt Nam chưa nhiều, đa số các giống đang trồng có xuất xứ từ Trung Quốc và Thái Lan. Trong khi đây là vùng đất thấp, đất liếp và bị ngập lũ hàng năm nên điều kiện để cơ giới hóa gặp nhiều khó khăn, sản xuất mía của người nông dân chủ yếu là lao động thủ công, không lưu gốc được mà phải trồng lại hàng năm. Hộ trồng mía có diện tích nhỏ lẻ và manh mún, bình quân diện tích dưới 1 ha/hộ, giá thành sản xuất còn cao, dao động từ 650-750 đồng/kg. Trình độ kỹ thuật thâm canh trong sản xuất mía của nông dân còn yếu và chưa đồng đều, công tác khuyến nông cho cây mía chưa được ngành nông nghiệp các địa phương chú trọng. Ngoài ra, cây mía đang chịu sự cạnh tranh của một số cây trồng như cây có múi, khóm, tràm… do giá thu mua mía các nhà máy đường giảm thấp nên nông dân trồng mía có xu hướng chuyển đổi sang cây trồng khác.

Ông Trương Văn Hiền, ở ấp Quyết Thắng, xã Hiệp Hưng, huyện Phụng Hiệp, cho hay: “Đất mía ở vùng này mương rãnh nhiều, từ đó sử dụng lao động thủ công là chính. Do lao động chân tay nên cần có lực lượng nhân công lớn, nhưng những năm gần đây thì lực lượng này lại ít dần đã kéo theo giá thuê tăng, từ đó đội giá thành sản xuất, làm giảm lợi nhuận của người trồng mía”.

Thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp

Sở NN&PTNT Hậu Giang cho biết tới đây sẽ ổn định vùng mía nguyên liệu với diện tích trồng hàng năm khoảng 10.000ha. Tiến hành quy hoạch và đầu tư cơ sở hạ tầng về thủy lợi, giao thông phục vụ cho vùng mía chuyên canh. Về lâu dài, quy hoạch chỉ giữ lại và sản xuất mía trên diện tích cho năng suất, chất lượng cao, có sức cạnh tranh trên thị trường, kết hợp thay đổi giống mới, thời vụ trồng và gắn với cơ giới hóa trong sản xuất nhằm làm giảm giá thành sản xuất, tăng thêm thu nhập cho người dân. Phối hợp với các viện, trường, doanh nghiệp chuyển giao kỹ thuật canh tác mía tiên tiến gắn với cơ giới vào sản xuất. Rà soát, chuyển đổi những vùng mía kém hiệu quả sang cây trồng khác cho hiệu quả kinh tế hơn. Ngoài ra, sẽ tổ chức đào tạo, tập huấn cho nông dân về các biện pháp canh tác mới, trồng các giống phù hợp cho việc rải vụ. Đẩy mạnh các mô hình kết hợp như trồng xen giữa mía - màu nhằm góp phần tăng thêm thu nhập cho người trồng mía.

Thực hiện mô hình trồng xen sẽ giúp nông dân trồng mía tăng thêm lợi nhuận.

Ông Đặng Ngọc Giao, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hậu Giang, cho hay: Ngành sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan tiếp tục thành lập các hợp tác xã, câu lạc bộ để sản xuất với số lượng lớn và giảm được chi phí để tăng lợi nhuận trong quá trình sản xuất và dễ dàng ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp. Kêu gọi và tạo mọi điều kiện cho các doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm đảm bảo người nông dân phải có lợi nhuận phù hợp. Xây dựng các cánh đồng lớn để trong quá trình sản xuất sẽ giảm được chi phí đầu vào và dễ dàng trong việc bao tiêu sản phẩm đầu ra, từ đó sẽ tăng lợi nhuận cho người sản xuất. Ngoài ra, cũng sẽ nâng cấp hệ thống thủy lợi, kênh mương, đầu tư trạm bơm điện đảm bảo tưới tiêu chủ động, phục vụ sản xuất.

Còn ông Nguyễn Thế Tự, Phó phòng NN&PTNT huyện Phụng Hiệp, cho rằng: Hiện trạng sản xuất mía đường của địa phương còn yếu về cơ giới hóa để áp dụng vào sản xuất. Đây chính là một trong những nguyên nhân làm cho giá thành sản xuất mía của Phụng Hiệp tăng cao. Do đó, tới đây cần nghiên cứu và áp dụng cơ giới hóa theo hướng đồng bộ các khâu từ làm đất, bón phân, đặt hom, thu hoạch, vận chuyển… để giảm giá thành sản xuất. Ngoài ra, tỉnh cũng cần có chính sách khuyến khích nghiên cứu máy móc phục vụ cho việc cơ giới hóa, cũng như hỗ trợ kinh phí cho nông dân mua sắm các thiết bị, máy móc phục vụ cho sản xuất mía.

Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh, cho hay: Cây mía Hậu Giang đã được dự báo trước, vì vậy ngành nông nghiệp đã xác định tái cơ cấu mạnh mẽ đối với ngành mía đường trong xu thế hội nhập chính là hạ giá thành sản xuất. Theo kế hoạch, tỉnh sẽ thực hiện nhiều giải pháp để hạ giá thành sản xuất cây mía xuống còn 500 đồng/kg, đồng thời tập trung thực hiện nhiều giải pháp trong sản xuất mía nhằm phát triển bền vững. Bên cạnh đó, tăng cường nghiên cứu và ứng dụng cơ giới hóa vào các khâu trong sản xuất từ trồng đến thu hoạch để giảm thiểu chi phí cho người trồng mía. Đối với các doanh nghiệp mía đường, bên cạnh liên kết tiêu thụ với nông dân, cũng cần đầu tư, sản xuất các sản phẩm sau đường, các phụ phẩm từ chế biến đường nhằm vừa giúp cải thiện môi trường vừa tăng chuỗi giá trị mía đường. Ngoài ra, ngành cũng tiến hành rà soát lại quy hoạch và cân đối với sản lượng ép của 2 công ty mía đường trong tỉnh, phần diện tích còn lại sẽ cho nông dân chuyển đổi ở những vùng trồng mía kém hiệu quả.

Bài, ảnh: HOÀI THU