Cai thuốc lá thành công: Không có phép lạ, cái chính là nỗ lực của người hút thuốc

“Không có loại thuốc nào có thể biến một người hôm qua còn hút cả gói thuốc lá thành người không hút thuốc lá chỉ sau 1 ngày. Thành công cai thuốc lá không phải nhờ vào phép lạ mà dựa vào nỗ lực của bản thân. Như vậy, điều kiện tiên quyết để cai thuốc thành công đó là quyết tâm cai thuốc lá của bản thân người hút thuốc”, ông Lê Văn Chúc (ảnh), Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, khẳng định khi trao đổi với phóng viên Báo Hậu Giang xoay quanh vấn đề nghiện thuốc lá và cai thuốc lá.

Xin ông cho biết “thủ phạm” khiến nghiện thuốc lá là gì ?

- Nghiện thuốc lá là tình trạng mất hoàn toàn tự do nói không với thuốc lá. Không thể “quên” hút thuốc, ngược lại bị bắt buộc phải hút nếu không sẽ bị cảm giác “đói” thuốc. Tiếp tục hút ngay cả khi đã mắc các bệnh do thuốc lá gây ra, như: suy hô hấp, bệnh phổi mạn tính, cắt cụt chân vì tắc mạch chân,…

Nghiện thuốc lá là hậu quả của các hiệu ứng tâm thần kinh do chất gây nghiện nicotine gây ra. Nghiện thuốc lá thường là kết hợp của nghiện tâm lý, hành vi với nghiện thực thể - dược lý. Người hút thuốc lá thực hiện hành vi hút thuốc lá ngay cả khi người nghiện biết rõ hay thậm chí là bị các tác hại do thuốc lá gây ra. Hành vi hút thuốc lá xuất hiện trong các tình huống cụ thể, lặp đi lặp lại, theo đúng thứ tự trong thời gian dài.

Nicotine chính là thủ phạm gây nghiện trong thuốc lá. Người nghiện phải tiếp tục hút thuốc lá để duy trì được những cảm giác dễ chịu do hút thuốc lá mang lại và tránh né những cảm giác khó chịu do thiếu thuốc lá gây ra.

Có phải người nào hút thuốc lá cũng sẽ nghiện, thưa ông ?

- Không hẳn như vậy, sự khác biệt do gene quy định. Các tế bào thần kinh và thụ thể nicotine không đồng nhất giữa các cá thể và vì thế sẽ phản ứng khác nhau khi tiếp xúc với nicotine. Một số người, thụ thể trơ với nicotine nên nicotine không gây ra hiệu ứng tâm thần kinh, do đó họ sẽ không nghiện. Một số khác, ngay lần đầu tiên tiếp xúc với nicotine thụ thể nicotine phản ứng mạnh, gây ra nhiều hiệu ứng tâm thần kinh và khởi phát con đường gây nghiện thuốc lá. Không thể tiên đoán được ai là người không đáp ứng với nicotine, cho nên tốt hơn hết là đừng bao giờ thử hút thuốc lá.

Người ta có thể trở nên nghiện thuốc lá dù chỉ hút 2 điếu trong 1 tuần. Thanh thiếu niên nghiện rất nhanh, hút càng sớm nguy cơ nghiện càng cao. Nữ dễ nghiện hơn nam.

Tùy theo đặc điểm thể chất do gene quy định sẽ quyết định mức độ nhạy cảm của thụ thể nicotine trong não đối với nicotine thuốc lá. Nghiện thuốc lá có thể xảy ra ở người này mà không xảy ra với người khác.

Khi thụ thể nicotine nhạy cảm, quá trình nghiện khởi động lập tức từ điếu thuốc đầu tiên chứ không nhất thiết phải đợi đến khi hút nhiều điếu mới gây nghiện.

Những loại thuốc lá có trên thị trường và mức độ tác hại có giống nhau không, thưa ông ?

- Hút thuốc lá bằng tẩu là một loại, khi hút các chất sinh ung thư trong khói thuốc lá tiếp xúc nhiều, lâu với niêm mạc vùng họng và miệng hơn do vậy gây ung thư. Khói thuốc lào qua nước trước khi vào cơ thể. Hàm lượng hắc ín trong khói thuốc lào thấp hơn trong khói thuốc lá điếu nhưng lượng oxyde carbon (CO) lại cao hơn dễ gây ngộ độc CO hơn. Thuốc lá cuộn có hàm lượng nicotine và hắc ín nhiều gấp 3-6 lần so với thuốc lá điếu công nghiệp có cùng trọng lượng. Như vậy có thể nói thuốc lá cuốn độc hại hơn thuốc lá điếu công nghiệp.

Lượng nicotine trong 1 điếu xì gà nhiều gấp 10 lần, amoniac nhiều gấp 20 lần, kim loại Cadmium nhiều gấp 10 lần trong 1 điếu thuốc lá. Thuốc lá trong điếu xì gà cũng có nhiều hơn nitrate, là tiền chất của một chất sinh ung thư rất mạnh là N-nitrosamines.

Những loại thuốc lá “nhẹ” có lượng nicotine và hắc ín thấp hơn thuốc lá điếu thông thường, vì thế các nhà sản xuất quảng cáo các loại thuốc lá này an toàn hơn, đây là một quảng cáo gây nhầm lẫn. Lượng chất độc đo được trong điếu thuốc lá khác với lượng chất độc đi vào cơ thể. Cách hút sâu và nông khác nhau dẫn đến lượng chất độc vào cơ thể nhiều ít khác nhau. Do lượng nicotine trong thuốc lá “nhẹ” thấp hơn nên người hút thuốc sẽ hút sâu hơn, nhiều hơn để bù trừ lượng nicotine thiếu, như vậy lượng chất độc có trong thuốc lá theo đó cũng vào cơ thể với lượng không hề kém hơn hút thuốc lá điếu thông thường.

Vì sao khẳng định điều kiện tiên quyết để cai thuốc thành công là quyết tâm của bản thân người hút thuốc, thưa ông ?

- Cai nghiện thuốc lá là từ bỏ hoàn toàn liên tục thuốc lá trong ít nhất 12 tháng, giảm số lượng điếu thuốc lá hút không phải là cai thuốc lá. Tái nghiện thuốc lá là hút thuốc lá trở lại sau khi đã cai. Không tồn tại khái niệm thất bại trong cai thuốc lá mà chỉ tồn tại khái niệm cai thuốc lá chưa thành công. Không có phương pháp nào được gọi là “tuyệt vời” để cai thuốc lá. Không có loại thuốc nào có thể biến một người hôm qua còn hút cả gói thuốc lá thành người không hút thuốc lá chỉ sau 1 ngày. Thành công cai thuốc lá không phải nhờ vào “phép lạ” mà dựa vào “nỗ lực” của bản thân. Như vậy, điều kiện tiên quyết để cai thuốc thành công đó là quyết tâm cai thuốc lá của bản thân người hút thuốc.

Nhiều lợi ích khi cai thành công thuốc lá, thứ nhất cai thuốc lá giúp bệnh đã có ổn định hơn, tránh nguy cơ mắc các bệnh liên quan thuốc lá sau này. Cai thuốc lá giúp răng trắng hơn, hơi thở không hôi nữa, mùi mồ hôi giảm hôi. Bệnh hen suyễn của con sẽ ổn định hơn, con sẽ thấy tấm gương bỏ thuốc lá của cha mà bắt chước. Tiết kiệm được nhiều tiền bạc nhờ cai thuốc lá.

Các tình huống dễ tái nghiện khi cai thuốc lá mà người cai thuốc lá cần lưu ý, thưa ông ?

- Một trong các tình huống dễ tái nghiện là phản xạ có điều kiện khi uống rượu, cà phê. Yếu tố kích thích từ bên ngoài như người khác mời, thấy người khác hút, nghe mùi thuốc lá hút trở lại. Rối loạn tâm thần kinh khi cai thuốc lá như trầm cảm, lo âu nên hút trở lại. Tăng cân do cai thuốc lá hút trở lại. Không bỏ nổi thói quen mang thuốc lá theo người... Vì vậy, khi cai thuốc lá, người cai phải tập thói quen mới là uống cà phê không hút thuốc. Mối liên hệ giữa rượu bia và thuốc lá là rất chắc chắn. Rượu có tác động giảm lo âu, còn thuốc lá thì chủ yếu là tác động gây hưng phấn. Uống rượu nhiều liên tục là yếu tố cản trở cho cai thuốc lá. Cai thuốc lá sẽ dễ hơn nhiều khi không uống hay uống rượu vừa phải. Trong trường hợp vừa nghiện rượu vừa nghiện thuốc lá, cần phải tiến hành cai đồng thời. Một người còn đang uống rượu nhiều thì không cai thuốc lá được. Khi cai thuốc lá hãy tránh xa môi trường có khói thuốc lá.

Xin cảm ơn ông !

HỒNG DIỄM thực hiện