Nhớ thương hương tết quê nhà

Gió chướng từ con sông Nước Đục trước nhà thổi vào lồng lộng, lòng tôi bồi hồi nhớ quê, nhớ món bánh phồng mì của nội. Nhớ hồi đó, tết nào cũng quết, cũng nướng bánh phồng, ngửi mùi bánh phồng, là nghe hương tết.

Nướng bánh phồng mì giúp bà Bảy hoài niệm tết xưa.

Hồi nhỏ, cứ độ hai lăm tháng Chạp, nội tôi với mấy nhà trong xóm lại “vần công” nhau quết bánh phồng mì. Tết xưa đâu có bánh mứt bán sẵn như bây giờ, nên nhà nào cũng tự làm để ăn, đãi khách. Nội thường lựa mấy bụi khoai thiệt bự, củ tròn đều để quết bánh. Nội nói: “Khoai vậy hổng bị sượng mà bột lại nhiều, bánh mới mịn”.

Khi nào muốn quết bánh, má tôi lại lụi cụi chuẩn bị dừa khô, rửa chày, cối, lau ống cán,… Tới tầm 1 giờ sáng là nội với má dậy hấp khoai mì. Mùi thơm của khoai lan tỏa đến tận giường, khiến mấy chị em tôi không ngủ được.

Đối với tôi, món bánh phồng mì hấp dẫn không thua bất cứ loại bánh mứt nào trong những năm tháng tuổi thơ. Giờ đâu có nhiều nhà quết bánh phồng, mỗi khi thèm tôi chạy tạt ngang nhà bà Bảy (bà Phạm Thị Nga), ở gần chợ Trực Thăng (ấp 6, xã Vĩnh Viễn A, huyện Long Mỹ) để chia lại ít chục bánh ăn cho đỡ thèm. Bà Bảy năm nào cũng quết bánh phồng mì theo đặt hàng của mấy mối quen, có khi gần chục thiên mà chẳng đủ giao.

Bà Bảy gắn bó với nghề hơn 60 năm, do ông bà truyền lại. Từ ngày lập gia đình, nhà đông con, kinh tế khó khăn đâu mua được bánh trái gì, nên hễ tết đến là bà lại quết bánh phồng. Dần dần thành thói quen nên sau này dù cuộc sống khá giả, bà vẫn quết bánh. Dù không phải là nghề kiếm kế sinh nhai nhưng với bà Bảy, thiếu quết bánh phồng, tết mất vui.

Tuổi ngoài 80 nên mấy năm nay bà truyền dạy cách làm bánh phồng mì cho con, cháu với mong muốn giữ lại nét đẹp ngày tết. “Bây giờ kêu mấy đứa nhỏ học quết bánh phồng mì không dễ đâu con. Lời chẳng bao nhiêu lại vất vả, thức khuya dậy sớm, nên khó ai chịu theo nghề”, bà Bảy trầm ngâm.

Để làm được bánh phồng ngon, mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỳ công của người thợ. Chọn được khoai mì ưng ý rồi đem lột sạch vỏ, hấp chín. Sau đó, lấy cọng xơ giữa và tán nhuyễn, trộn thêm nước cốt dừa, đem hấp chín lần nữa mới cho vào cối quết. Người quết phải đều tay, nhịp nhàng để bánh được mịn, trộn đều hương vị. Còn người vô nước đường cần nhanh, khéo và “ăn rơ” với người quết chứ không dễ bị giập tay. Đây được xem là khâu vất vả và quan trọng nhất của quá trình làm bánh phồng mì. Nhịp chày quết bánh nghe văng vẳng cum cum như nhắc nhở người ta đừng quên đi những giá trị truyền thống vốn có, như một hành trang mang theo nỗi nhớ.

 Bà Bảy thường là người đảm trách công đoạn chia mẻ bột thành những viên nhỏ sau khi quết xong, không cân lượng nhưng mỗi phần bằng nhau như khuôn. Người thì chuẩn bị sẵn ống nhựa dài, được thoa lên lớp dầu để trên bọc ni lông cán bánh sao cho thật đều tay, vừa độ dày, mỏng. Mọi người cùng cán bánh rồi kể nhau nghe chuyện mùa màng năm nay thế nào, ăn tết lớn không,…

Bánh vừa cán xong thì đưa qua chiếc chiếu phơi liền thật kỹ, tránh xê dịch, phơi thiệt đặng nắng thì mới ngon. Nhà bà Bảy bao năm qua vẫn duy trì cách làm bánh truyền thống, tuy có phần vất vả nhưng được mọi người ưa thích, chắc bởi sự kỳ công nhào bột và hòa quyện của các loại nguyên liệu. Chiếc bánh phồng mì ngon thì ăn sống cũng phải thơm béo, nướng lên lại xốp nổi, cắn vào nghe giòn tan trong miệng.

Nướng bánh phồng nhìn đơn giản nhưng để ngon, khéo là cả sự kỳ công. Lò than đỏ rực đang cháy đượm, bà cầm trên tay cái bánh phồng rồi dùng hai cây gắp được làm bằng sống dừa trở bánh qua lại thật điệu nghệ. Lòng tôi bỗng nhớ nội, nhớ quê da diết! Ngày đó, tôi cũng được nội nướng bánh cho ăn. Tôi thích thú vì được ngửi mùi thơm lừng xộc lên tận mũi, theo gió bay quanh nhà. Hương thơm ấy phảng phất theo tôi suốt chặng đường dài của cuộc sống xa quê.

Bây giờ, cả vùng để tìm được một người quết bánh phồng mì cũng “đỏ cả mắt”, thế mới nói, nghề truyền thống đang dần bị mai một. Vì vậy mà những thế hệ trẻ như tôi cũng ít người còn nhớ hoặc không biết cách làm bánh phồng mì. Giờ đây, tiếng chày quết bánh phồng chỉ còn trong ký ức!

Bài, ảnh: HỒNG NHUNG