Sức mạnh mềm trong thi đấu

Ngoài thể lực và nền tảng kỹ, chiến thuật vững vàng, yếu tố tâm lý ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình thi đấu của vận động viên (VĐV).

Huấn luyện viên Huỳnh Thành Tài luôn động viên, khích lệ tinh thần VĐV khi “ra trận”.

Chia sẻ từ người trong cuộc

Gắn bó với môn bắn cung hơn 4 năm, được tham gia hàng chục giải cấp quốc gia nhưng VĐV Nguyễn Thị Kim Thi vẫn còn khá căng thẳng khi bước vào những cuộc đấu quan trọng. Kim Thi chia sẻ: Do chuẩn bị thi sẽ căng thẳng hơn lúc tập luyện nên em thường đi lại xung quanh, hít thở thật sâu lấy tinh thần. Bắn cung đòi hỏi một trạng thái bình tĩnh, vì vậy yếu tố tâm lý theo em sẽ tác động nhiều đến thành tích thi đấu, đặc biệt là trong những giai đoạn then chốt quyết định.

Vừa thể hiện kỹ thuật cá nhân, đôi lúc phải dự đoán hành động đối phương để phản ứng nhanh, hợp lý, buộc VĐV cần có khả năng điều khiển động tác trong điều kiện mệt mỏi. Khi VĐV có được độ ổn định về cảm xúc, làm chủ bản thân sẽ giúp tận dụng tốt khả năng quan sát, sự thông minh và tư duy chiến thuật hiệu quả. Trong thực tế, quá trình thi đấu có thể xuất hiện nhiều tình huống bất lợi làm VĐV mất bình tĩnh, dẫn đến chi phối năng lực. Các trạng thái, diễn biến tâm lý của VĐV từng bộ môn mang tính chất cá nhân hay đồng đội cũng không giống nhau. VĐV Vovinam Trần A Phi bộc bạch: Có hồi hộp, căng thẳng nhưng em phải tự trấn an bản thân để làm tốt bài thi. Quá trình tập luyện vất vả nhưng chỉ được thể hiện vài phút trên sàn đấu, em nghĩ đến điều đó làm động lực để tự tin trở lại, vừa tạo cơ hội cho mình lẫn đồng đội.

“Bài toán” khó giải đối với thể thao đỉnh cao

Nhiều năm qua, yếu tố tâm lý VĐV một đề tài được giới chuyên môn quan tâm nhưng vẫn là “bài toán” khó giải đối với thể thao đỉnh cao. Tâm lý VĐV bắt nguồn từ lúc tập luyện, sinh hoạt đến thi đấu, cả một quá trình đòi hỏi huấn luyện viên phải có sự đồng cảm và cách nhìn thấu đáo. Nếu nắm bắt đúng tâm lý, huấn luyện viên sẽ có giải pháp để nâng cao thành tích, khai thác tối đa tiềm năng của VĐV. Do đó, đòi hỏi huấn luyện viên phải đảm nhận tốt cả vai trò hướng dẫn và tâm lý, giúp VĐV thích nghi với điều kiện thi đấu, phù hợp chu kỳ huấn luyện tránh rơi vào trạng thái căng thẳng, mệt mỏi, dẫn đến lùi thành tích.

Huấn luyện viên karatedo Lê Tấn Hảo cho biết: Tâm lý là yếu tố then chốt, tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến thành tích thi đấu mà VĐV nào cũng không thể tránh khỏi. Trước khi nhập cuộc, tôi đều tạo sự thoải mái, tránh gây căng thẳng cho các em, không đặt nặng vấn đề thành tích nhưng VĐV sẽ tự biết nhiệm vụ mình cần làm và phát huy tối đa sức mạnh.

Còn theo huấn luyện viên Đội bóng Xổ số kiến thiết Hậu Giang Quách Tuấn Cường: Tâm lý VĐV là yếu tố rất quan trọng trong huấn luyện và thi đấu, những năm qua, ban huấn luyện đội luôn quan tâm về vấn đề này. Ngoài giờ tập trên sân, ban huấn luyện cũng có những buổi trò chuyện với VĐV ở một tâm thế thoải mái, cởi mở để nói rõ những điểm yếu, điểm mạnh về kỹ, chiến thuật lẫn tâm lý nhằm tháo gỡ kịp thời vướng mắc trong tư tưởng. Ông Cường cho biết thêm: Ở các giải quốc gia, ban huấn luyện có cuộc họp chiến thuật và tìm cách giải tỏa tâm lý cho VĐV khi gặp đối thủ mạnh hoặc những trận quan trọng, tránh rơi vào trạng thái lo lắng, thiếu tự tin hay ỷ lại. VĐV còn được tham gia những trò chơi vận động để giữ trạng thái tâm lý thi đấu tốt nhất, nhờ đó, mang về thành công nhiều năm liền cho bóng rổ Xổ số kiến thiết Hậu Giang.

Quy mô giải đấu, ý nghĩa, tầm quan trọng của nhiệm vụ, sự chuẩn bị và kinh nghiệm trận mạc, là những yếu tố chi phối tâm lý VĐV. VĐV có thể nảy sinh cảm xúc tiêu cực, không ổn định nhưng điều cần là phải kiểm soát được các trạng thái ấy để tạo động lực, giúp quá trình thi đấu thực sự thăng hoa và đạt hiệu suất tối ưu. Chia sẻ từ nhiều huấn luyện viên, để ổn định tâm lý, VĐV có thể tập luyện khả năng giữ sự tập trung, chịu đựng, bền chí, biết cách vượt qua áp lực và sức ép bên ngoài.

Ông Huỳnh Thành Tài, Trưởng bộ môn judo và jujitsu Hậu Giang, cho biết: VĐV tùy từng lứa tuổi tâm lý cũng khác nhau, đặc biệt trong giai đoạn phát triển sẽ thay đổi về cảm xúc nên phải nắm bắt để có phương pháp phù hợp. Rèn tâm lý được bộ môn thực hiện trong quá trình tập luyện và sau tập luyện, chú ý tạo sự vững vàng trong ý chí, bình tĩnh xử lý tốt các tình huống. Khi đó, nếu thi đấu lỡ rơi vào trường hợp khó khăn các em vẫn có thể vượt qua.

Bài, ảnh: HỒNG NHUNG