Những mái nhà lợp gỗ cuối cùng ở Thụy Sĩ

Những ngôi nhà lợp bằng gỗ (tavillonnage), kiến trúc truyền thống của Thụy Sĩ hiện tồn tại như một biểu tượng kiến trúc, văn hóa của vùng nông thôn ở 2 bang phía Tây của Thụy Sĩ là Fribourg và Vaud.

Tấm lợp được đo đạc cẩn thận sao cho độ dày vừa đủ để tránh rét mà vẫn khô nhanh khi trời mưa. Nguồn: BBC

Hiện nay, nhà lợp gỗ không còn phổ biến nhiều ở Thụy Sĩ, phần lớn những căn còn lại có từ lâu đời, biệt lập trên vùng đồi núi, không liền kề với nhiều căn khác. Mái nhà đóng bằng những tấm van xếp lớp đều và ngay ngắn, nhìn xa giống những chiếc bánh quy sắp xếp khéo léo trong khay. Mái gỗ giúp những ngôi nhà trên núi giữ ấm tốt hơn và tránh gió khi vào mùa đông lạnh lẽo, khắc nghiệt. Những dấu tích của van lợp ở Thụy Sĩ cho thấy chúng có từ thời La Mã, được sử dụng ở vùng cao nguyên đến thế kỷ 19, trước khi bị thay thế dần bằng ngói. 

Ông Gregoire Gachet, một số ít những người thợ làm mái nhà gỗ cho biết: Cây dùng làm ván thường là vân sam, thông đỏ hoặc thông trắng có nguồn gốc từ núi Jura, nằm ở vùng biên giới giữa Thụy Sĩ và Pháp. Những người thợ lâu năm biết cách chọn cây làm gỗ nhờ vào vị trí của cây. Chúng phải mọc ở độ cao trung bình từ 1.000 - 1.600m, vì ở độ cao này, cây phát triển chậm hơn. Những cây mọc nơi rừng rậm rạp, kín gió là tốt nhất. Họ vào rừng nhiều lần để đánh giá chất lượng gỗ và đốn về vào giữa tháng 11 đến giữa tháng 2 vì khi đó nhựa trong mạch của cây đã giảm bớt.

Những tháng mùa đông là lúc chuẩn bị gỗ để làm nhà vào mùa hè. Việc xẻ ván thực hiện ngay khi gỗ còn tươi. Người ta cưa cây thành từng đoạn ngắn hơn và dùng một vòng cao su buộc xung quanh. Thay vì dùng cưa, họ chỉ dùng dao xẻ chuyên dụng và một cây búa để đóng dao cắm sâu vào cây gỗ, xẻ từ trên xuống dưới theo những đường xuyên tâm hoặc theo từng đường dọc song song nhau. Sau mỗi nhát xẻ, những tấm gỗ không rời ra mà vẫn bó chặt trong vòng cao su. Khi xẻ xong toàn bộ khúc gỗ, họ mới tháo vòng ra. Việc sau cùng là gọt bỏ bớt những chỗ gồ ghề để tấm ván hoàn chỉnh. Do được đo đạc, xẻ và gọt đẽo cẩn thận, chính xác nên khi xếp chồng lên theo thứ tự chúng sẽ đảm bảo mái nhà kín đáo, nước mưa không chảy vào. Một người thợ lành nghề như ông Gregoire có thể làm ra 230 tấm ván trong 6 giờ đồng hồ.

Hiện nay, ở Thụy Sĩ chỉ còn khoảng 10 thợ làm mái nhà bằng gỗ lành nghề. Để bảo tồn và khôi phục truyền thống, đặc trưng kiến trúc, văn hóa này của cộng đồng, họ còn hợp tác để xây dựng chương trình dạy nghề cho 15 học viên. Người mới se học trong ít nhất 2 năm, sau khi được Hiệp hội những người thợ làm nhà gỗ chấp nhận mới có thể làm việc độc lập. Vì quá trình đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm với nhau và có Hiệp hội kiểm tra nghiêm ngặt nên trong thời gian dài nhà lợp gỗ ở Thụy Sĩ vẫn giữ nguyên được giá trị và chất lượng dù không còn phổ biến rộng rãi.

THIÊN NGỌC (tổng hợp từ BBC, Lebendige-traditionen)