Phát triển kinh tế tuần hoàn

Chạy đua sản xuất theo xu thế “nhanh, nhiều”, khai thác tài nguyên cạn kiệt và cuối cùng là rác thải ngày càng nhiều... đang là nỗi lo của nền kinh tế đặt nặng số lượng, lợi nhuận. Do đó, các nhà chuyên môn đề xuất đã đến lúc cần chuyển đổi từ mô hình kinh tế truyền thống sang kinh tế tuần hoàn, nhằm hướng đến phát triển bền vững.

Hậu Giang đang đẩy mạnh phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, thân thiện môi trường. Ảnh: H.THU

Nhanh chóng chuyển đổi

Theo cảnh báo của Ngân hàng Thế giới (World Bank) thì lượng rác thải của Việt Nam sẽ tăng gấp đôi trong vòng 15 năm tới và Việt Nam cũng là 1 trong 10 quốc gia trên thế giới bị ảnh hưởng nặng nề bởi ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước, từ đó gây ra những hậu quả trên nhiều mặt. Tại ĐBSCL, hàng năm các trang trại nuôi cá tra thải ra hơn 10 tỉ m3 nước thải có chứa khoảng 51.336 tấn nitơ và 16.070 tấn phốt pho không qua xử lý; mỗi năm có khoảng 1.790 tấn hoạt chất thuốc diệt ốc, 210 tấn hoạt chất thuốc diệt cỏ, 1.224 tấn hoạt chất thuốc trừ sâu và 4.245 tấn hoạt chất thuốc diệt nấm được sử dụng dư thừa trong sản xuất nông nghiệp. Những năm qua, các khu công nghiệp và cụm công nghiệp ở ĐBSCL cũng là thách thức về nguy cơ ô nhiễm môi trường. Điển hình như chất thải rắn công nghiệp phát sinh hàng năm tại một số địa phương như Vĩnh Long, Tiền Giang, Sóc Trăng, An Giang, Hậu Giang… khá cao, dao động từ 52.998 tấn đến 565.900 tấn mỗi nơi. Tình trạng chất thải rắn sinh hoạt, chất thải rắn công nghiệp và các hóa chất độc hại thải ra môi trường là khá lớn; nếu không sớm khắc phục sẽ ảnh hưởng đến phát triển nền nông nghiệp và tác động tiêu cực chất lượng cuộc sống của người dân.

Tỉnh Đồng Tháp đang khuyến khích mô hình nông nghiệp hữu cơ kết hợp du lịch sinh thái. Ảnh: H.TÂN

Theo Bộ NN&PTNT, những năm qua dù ngành nông nghiệp đạt được những thành quả vượt bậc, đóng góp khoảng 13,96% GDP của cả nước. Sản phẩm nông nghiệp được xuất khẩu sang 180 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, đưa Việt Nam đứng thứ 15 thế giới và thứ 2 ở Đông Nam Á về xuất khẩu nông lâm thủy sản. Song, ngành nông nghiệp đối mặt nhiều thách thức, tài nguyên suy kiệt, tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai thường xuyên; thất thoát và lãng phí nguồn phụ phẩm khá nhiều. Điều này đòi hỏi cần có giải pháp phù hợp nhằm nâng cao sản xuất, giảm sử dụng tài nguyên, tăng khả năng tái sản xuất, tái sử dụng, giảm ô nhiễm môi trường…

Tại vùng ĐBSCL cũng đã phát triển nông nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn, áp dụng sản xuất tiên tiến, thân thiện môi trường. Điển hình như mô hình vườn - ao - chuồng (VAC), vườn - ao - chuồng - rừng (VACR), hay vườn - ao - chuồng - biogas (VACB) giúp khắc phục việc quản lý phế thải, sử dụng được phụ phẩm nông nghiệp để trả lại độ phì nhiêu cho đất, xử lý an toàn chất thải động vật, tạo nguồn chất đốt phục vụ sinh hoạt, góp phần giảm phát thải. Theo Sở NN&PTNT tỉnh Đồng Tháp, nguồn rơm rạ hiện nay được tái tạo thành nhiều sản phẩm có giá trị như phân vi sinh, than sinh học, nguyên liệu sản xuất nấm; hay như những nông dân trồng sen ở tỉnh gần như sử dụng 100% sản phẩm từ cây sen để nâng cao giá trị…

Ở Hậu Giang gần đây cũng đang đẩy mạnh phát triển nông nghiệp sạch, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất. Lãnh đạo Sở NN&PTNT Hậu Giang cho biết sẽ tiếp tục phát triển vùng sản xuất chuyên canh, đẩy mạnh thâm canh ứng dụng công nghệ kỹ thuật mới vào sản xuất, khuyến khích phát triển nông nghiệp an toàn, nông nghiệp hữu cơ. Tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, cơ giới hóa, thực hiện các quy trình kỹ thuật tiên tiến, biện pháp thâm canh bền vững, đổi mới giống cây trồng, tiếp tục phát triển có chọn lọc các sản phẩm nông nghiệp chủ lực, một số loại cây ăn quả có thế mạnh, phù hợp với thị trường, phát huy tối đa các lợi thế về điều kiện tự nhiên. Phát triển chăn nuôi trang trại, duy trì chăn nuôi nông hộ nhưng theo hình thức hữu cơ truyền thống; mở rộng chăn nuôi áp dụng VietGAP; khuyến khích tổ chức sản xuất khép kín, liên kết giữa các khâu trong chuỗi giá trị để cắt giảm chi phí, tăng hiệu quả và giá trị gia tăng, cũng như bảo vệ môi trường.

Phát triển kinh tế xanh

Ông Trần Việt Trường, Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ cho rằng, dù gần đây thành phố mới manh nha một số mô hình kinh tế tuần hoàn như phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, du lịch nông nghiệp…, đây được xem là hướng đi đúng phù hợp với điều kiện tự nhiên của địa phương. Đến nay, ở Cần Thơ có khoảng 173 mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp đô thị và nông nghiệp hữu cơ; xây dựng 41 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn… “Tới đây, Cần Thơ sẽ từng bước thay đổi tư duy tiêu dùng của người dân, hướng đến tiêu dùng xanh, sử dụng những sản phẩm thân thiện môi trường như túi tự phân hủy… Xây dựng hành lang pháp lý trong thực hiện kinh tế tuần hoàn theo lộ trình; đẩy mạnh hỗ trợ các mô hình mang xu hướng phát triển theo hình thức kinh tế tuần hoàn; phát huy vai trò doanh nghiệp là động lực để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn…”, ông Trần Việt Trường bộc bạch.

Ông Bùi Văn Nghiêm, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Vĩnh Long, nhìn nhận: “Làm gì để phát triển nhanh và bền vững trước thách thức, áp lực chuyển đổi… là trăn trở của tỉnh hiện nay. Theo đó, tỉnh đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, hướng đến nền kinh tế xanh đang được ưu tiên thực hiện. Đã xuất hiện những mô hình chăn nuôi an toàn sinh học, thu hồi gas từ chất thải vật nuôi, chế biến phụ phẩm từ cá tra, sử dụng giấy thùng thải loại trong nghề gốm… được các cơ sở, hợp tác xã triển khai hiệu quả, nhưng ở phạm vi chưa nhiều. Do đó, để chuyển dịch từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn rất cần giải pháp đồng bộ. Nên có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, phát triển công nghiệp tái chế, thúc đẩy sử dụng các sản phẩm thân thiện môi trường. Tỉnh sẽ lồng ghép nội dung kinh tế tuần hoàn vào kế hoạch kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025 và lồng ghép vào các quy hoạch để tổ chức thực hiện sâu rộng. Ngoài ra, xây dựng lộ trình mô hình kinh tế tuần hoàn từ vi mô đến vĩ mô, trong đó doanh nghiệp là động lực trung tâm. Thêm một vấn đề băn khoăn là nhận thức của các ngành, doanh nghiệp, người dân… về bản chất của kinh tế tuần hoàn chưa đầy đủ; do đó đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ trong thời gian tới”.

Theo UBND tỉnh Sóc Trăng, vài năm nay tỉnh đẩy mạnh phong trào thi đua bảo vệ môi trường bằng nhiều dự án, mô hình, chuyển giao công nghệ xử lý, tái chế chất thải… được ngành chức năng công nhận. Các chương trình như phát triển năng lượng tái tạo, chống rác thải nhựa, sản xuất sạch; sản xuất nông nghiệp tổng hợp… cũng là mô hình tuần hoàn khép kín mang lại hiệu quả và bảo vệ môi trường. Song, để doanh nghiệp, người dân, các nhà quản lý nhìn nhận đúng về kinh tế tuần hoàn thì cần triển khai sâu rộng hơn về tiêu chí của mô hình này; cách tiếp cận, xác lập mô hình, nâng cao nhận thức để tạo ra sự đồng thuận chung. Ngoài ra, cần có hành lang pháp lý để phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn; khuyến khích doanh nghiệp và người dân đầu tư, tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

 Thạc sĩ Bùi Duy Hoàng, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu kinh tế miền Nam (Viện Chiến lược phát triển, thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư), lưu ý: “Chúng ta muốn nông nghiệp phát triển hiện đại, sạch, xanh và an toàn thì công nghiệp đóng vai trò tích cực trong hỗ trợ nông nghiệp và ngược lại. Đối với nội bộ các nhóm ngành công nghiệp cũng cần mối liên hệ mật thiết để hỗ trợ giải quyết tái sử dụng hoặc thu hồi chất thải, xử lý chất thải công nghiệp nhằm đưa trở lại đầu vào, hoặc thu gom sau sinh hoạt…”.

H.TÂN - H.THU